Cả 3 tác phẩm trùng tên “Làng tôi” đều mang giai điệu nhẹ nhàng, thân thuộc, gợi nhớ về những miền quê Việt Nam mộc mạc, thanh bình, thắm đượm tình làng nghĩa xóm. Hãy cùng Amnhac.net ngược dòng thời gian về quá khứ để tìm hiểu hoàn cảnh ra đời những nhạc phẩm bất hủ này.

Ca khúc “Làng tôi” của nhạc sĩ Văn Cao

“Làng tôi” được đánh giá là một trong những ca khúc nổi tiếng và được yêu thích nhất của cố nhạc sĩ Văn Cao. Ca khúc này nằm trong mạch những ca khúc trữ tình của Văn Cao, từ “Thiên thai”, “Suối mơ”, “bến xuân”… của thời kỳ đầu tân nhạc đến “Làng tôi”, “Ngày mùa”… thời kháng chiến chống Pháp và sau cùng là “Mùa xuân đầu tiên”.

Theo lời kể của họa sĩ Văn Thao (con trai trưởng của nhạc sĩ Văn Cao): Mùa thu năm 1988, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nam Định có mời gia đình Văn Cao cùng ekip chương trình “Đêm nhạc Văn Cao” do Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam dàn dựng về biểu diễn tại TP Nam Định. Đó là lần đầu tiên nhân dân TP Nam Định được thưởng thức trọn vẹn, trực tiếp những ca khúc bất hủ của Văn Cao. Sau đêm diễn đó, một lãnh đạo tỉnh đã đề nghị nhạc sĩ sáng tác một ca khúc về quê hương Nam Định. Nhạc sĩ Văn Cao cười, bảo: “Bài hát ‘Làng tôi’ chính là tâm huyết của tôi viết cho quê hương đấy”.

Đêm ấy khi về khách sạn Vị Hoàng, nhạc sĩ Văn Cao có kể với con trai về hoàn cảnh ra đời ca khúc “Làng tôi”. Ông sáng tác ca khúc năm 1947 để dành tặng vợ nhân ngày cưới. Vì kháng chiến chống Pháp bắt đầu sớm hơn dự định nên ông không kịp tổ chức một đám cưới trang trọng ở Hà Nội cho vợ. Điều này khiến ông băn khoăn mãi.

Trong cuốn “Văn Cao – Người đi dọc biển”, nhà thơ Nguyễn Thụy Kha có đoạn Văn Cao nhớ về hoàn cảnh ra đời ca khúc “Làng tôi”. Cụ thể, vào buổi chiều đi bên bờ sông của vùng Ba Thái (Chương Mỹ, Hà Nội), nghe thấy tiếng chuông nhà thờ bing boong buồn. Và thế là nhịp điệu của ca khúc “Làng tôi” tuôn trào từ đó. Nhưng thật lạ, buổi chiều thương ấy khi xiết qua cây vĩ cầm của lòng Văn Cao đã không réo lên những thanh âm oán cừu. “Làng tôi” của Văn Cao trong những ngày chinh chiến ly tán khi ấy và cả về sau này, đã như những con sóng dặt dìu đủ làm thương nhớ và nhen lên than hồng bền bỉ tình yêu quê hương, xứ sở.

Ca khúc “Làng tôi” của nhạc sĩ Hồ Bắc

Nhạc sĩ Hồ Bắc (1930 – 2021) là bậc tiền bối có nhiều đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam. Ông là “cha đẻ” của nhiều nhạc phẩm nổi tiếng như “Bến cảng quê hương tôi”, “Sài Gòn quật khởi”, “Dáng đứng Việt Nam”, “Tổ quốc yêu thương”, … Và không thể không nhắc đến ca khúc nổi tiếng “Làng tôi”. 

Ca khúc “Làng tôi” được Hồ Bắc sáng tác vào năm 1949. Về hoàn cảnh ra đời nhạc phẩm này, lúc sinh thời, nhạc sĩ Hồ Bắc từng chia sẻ trên tờ Công an nhân dân. Ông nói, cảm xúc để sáng tác ca khúc “Làng tôi” đến thật tình cờ. Vào một buổi chiều ở vùng chiến khu Việt Bắc, trong lúc ngồi thẩn thơ bên bờ suối, anh cán bộ trẻ Hồ Bắc nhìn dòng nước trôi bỗng thấy nhớ quê hương Kinh Bắc da diết. Nhung nhớ khung cảnh thanh bình của miền quê Kinh Bắc, nhớ dòng sông Đuống lững lờ trôi gần nhà. Miên man trong nỗi nhớ ấy, những giai điệu tha thiết, những ca từ mộc mạc đã ùa đến lúc nào không hay. 

Chính nhạc sĩ Hồ Bắc cũng từng chia sẻ: “Lúc đó viết ca khúc, tôi chẳng nghĩ ngợi gì xa xôi, chỉ đơn giản nghĩ là viết lên tâm sự của lòng mình”. Rồi sẵn có giọng hát truyền cảm, ông ôm đàn hát cho đồng động nghe. Sau này, ca khúc được biết đến nhiều qua giọng hát của Thanh Hiếu, Huyền Nga, Minh Đỗ… 

Một điều bất ngờ là, nhạc sĩ Hồ Bắc sáng tác “Làng tôi” năm 19 tuổi và chưa từng học qua một lớp thanh nhạc nào.

Ca khúc “Làng tôi” của nhạc sĩ Chung Quân

Ca khúc “Làng tôi” được nhạc sĩ Chung Quân sáng tác vào năm 1952, đó là năm đoàn hát Kim Chung lần đầu có kế hoạch thực hiện bộ phim nhựa mang tên “Kiếp hoa”. Để cho bộ phim thêm hấp dẫn, trang trọng và gây ấn tượng với công chúng, công ty điện ảnh Kim Chung đã tổ chức cuộc thi sáng tác bài hát làm nền cho phim với giải thưởng hấp dẫn bằng hiện kim. Chủ đề sáng tác về hương, con người Việt Nam.

Cuộc thi này được tổ chức rộng rãi trong công chúng, không phân biệt tuổi tác, chuyên nghiệp hay nghiệp dư và đã có nhiều nhạc sĩ có tên tuổi tham gia. Sau nhiều vòng chấm điểm, ban giám khảo đã mất khá nhiều thời gian bàn bạc, cân đo đong đếm để đưa ra lựa chọn tốt nhất.

Sau cùng, ban tổ chức công bố tác phẩm “Làng tôi” của một tác giả vô danh với 16 tuổi đoạt giải nhất. Đây là cái tên lạ lẫm trong làng nhạc thời ấy: nhạc sĩ Chung Quân. 

Sở dĩ ca khúc “Làng tôi” của Chung Quân đoạt giải nhất là vì nó mang hơi thở của vùng quê bình yên, ca từ mộc mạc, thấm đãm tình cảm của người dân Việt Nam. 

Cho đến nay “Làng tôi” vẫn là ca khúc bất hủ nhất trong đời nhạc sĩ của Chung Quân.