Những năm cuối đời thầm lặng của nhạc sĩ Tâm Anh – Tác giả ca khúc “Phố Đêm”

Nhắc đến nhạc sĩ Tâm Anh, người ta sẽ nhớ đến ngay bài hát ca khúc Phố Đêm. Ngoài ra ông còn là tác giả của nhiều bài nhạc vàng nổi tiếng khác mà người yêu nhạc vẫn còn nhớ đến và yêu mến, đặc biệt là cụm bài hát Chuyện Tình: Chuyện Tình Không Dĩ Vãng, Chuyện Tình Không Đam Mê, Chuyện Tình Không Đoạn Kết, Chuyện Tình Không Hối Tiếc, Chuyện Tình Không Suy Tư.

Tâm Anh còn là người chủ trương thực hiện những băng nhạc Tâm Anh Nghệ Thuật nổi tiếng trước năm 1975.

Nhạc sĩ Tâm Anh tên thật là Trần Công Tâm, sinh ngày 29 tháng 7 năm 1948 tại Sài Gòn và qua đời năm 2006 cũng tại Sài Gòn một cách lặng lẽ. Gần như cả đời của ông đã gắn trọn với mảnh đất Sài Gòn: Sinh ra, lớn lên, học tập, lập ngiệp, thành danh, sống thầm lặng và qua đời đều ở tại Sài Gòn.

Nhạc sĩ Tâm Anh qua đời năm 2006, là thời điểm mà nhạc vàng chưa nhận được nhiều sự chú ý của công luận như thời điểm hiện này, truyền thông chưa săn đón và khai thác tìm hiểu về những nhạc sĩ nhạc vàng, vì vậy nên thông tin về nhạc sĩ Tâm Anh còn lại đến nay cũng rất hạn chế. Ngoài ra, khác với những nhạc sĩ nhạc vàng còn lại ở trong nước như Thanh Sơn, Vinh Sử, Hàn Châu…, nhạc sĩ Tâm Anh sau năm 1975 sống rất lặng lẽ và không tham gia gì trong làng nghệ thuật, chỉ thỉnh thoảng gặp gỡ bạn bè văn nghệ ngày cũ.

Cha của Tâm Anh mất khi ông mới được 3 tuổi, mẹ của ông mở tiệm may nuôi con học tới đại học, tốt nghiệp Trường Kỹ thuật Phú Thọ. Học xong, nhạc sĩ Tâm Anh làm ở sở thuế, nhưng chỉ được một thời gian thì chán nghề công chức. Năm 1968, ông thành lập ban nhạc chuyên đi hát cho các vũ trường, quán bar.

Thanh Tuyền hát Phố Đêm trước 1975

Trong cùng năm 1968, ông sáng tác bài hát nổi tiếng nhất trong sự nghiệp của mình là Phố Đêm, được hãng dĩa Sóng Nhạc ký độc quyền thâu âm với tiếng hát Bạch Lan Hương. Ca khúc này sau đó nổi tiếng hơn cả với tiếng hát Phương Hồng Quế, và sau năm 1975 được hầu hết ca sĩ nhạc vàng hải ngoại hát.

Theo lời của người vợ là bà Tuyết thì “Tâm Anh lúc nào cũng nhỏ nhẹ, hiền từ, chẳng bao giờ lớn tiếng”.

Phương Hồng Quế hát Phố Đêm trên Asia

Khoảng năm 2005, có một ca sĩ trẻ rất nổi tiếng ở trong nước hát Phố Đêm, nhưng lại để tên nhạc sĩ sáng tác là Nguyễn Tuấn Kiệt, làm cho nhạc sĩ Tâm Anh phải đích thân gửi đơn đến báo chí để khiếu nại.

Từ năm 1970, nhạc sĩ Tâm Anh lập nhóm mang tên là Nghệ Thuật và chủ trương thực hiện các chương trình ca nhạc phát hành băng cối (magnetic) rất thành công, thường được gọi là Băng nhạc Tâm Anh Nghệ Thuật, lăng xê được nhiều bài hát và các ca sĩ thời đó. Cho đến nay, những băng nhạc này vẫn còn được nhiều người tìm nghe:

Thứ tự các băng nhạc này:

• Nghệ Thuật 1: Những Chuyện Tình Không Đoạn Kết
• Nghệ Thuật 2: Những Chuyện Tình Không Dĩ Vãng
• Nghệ Thuật 3: Những Chuyện Tình Không Hối Tiếc
• Nghệ Thuật 4: Những Chuyện Tình Không Suy Tư
• Nghệ Thuật 5: Những Chuyện Tình Không Đam Mê
• Nghệ Thuật 6: Nhạc Chọn Lọc
• Nghệ Thuật 7: Máu Và Nước Mắt
• Nghệ Thuật 8: Quê Hương và Chiến Tranh
• Nghệ Thuật 9: Nghệ Thuật Tất Niên 1971
• Nghệ Thuật 10: Nhạc Tuyển Tâm Anh
• Nghệ Thuật 11: Nhạc Hòa Tấu Khiêu Vũ
• Nghệ Thuật 12: Quê Hương và Hòa Bình

băng nhạc Tâm Anh Nghệ Thuật 1 phát hành năm 1970

Doanh thu kiếm được từ những chương trình băng nhạc này đều được ông quyên góp một phần vào các chương trình từ thiện xã hội.

Năm 1974, Tâm Anh còn kết hợp cùng nhạc sĩ Tuấn Khanh để thực hiện băng nhạc Tuấn Khanh, nhưng không mấy thành công. Chủ đề này thực hiện được 3 băng nhạc thì dừng lại vì sự kiện 30 tháng 4 năm 1975.

băng nhạc Tuấn Khanh

Sau khi lấy vợ, nhạc sĩ Tâm Anh rời khỏi âm nhạc sau lời hứa với cha vợ. Vợ của Tâm Anh tên là Nguyễn Ngọc Tuyết, con của ông phó giám đốc hãng tàu. Bà Tuyết là con thứ 12 trong gia đình, có người anh rể mở tiệm chụp hình trên đại lộ Nguyễn Huệ. Bà Tuyết ra tiệm phụ và quen với Tâm Anh tại đó.

Khi ngỏ ý cưới bà Tuyết về làm vợ, cha vợ của ông nói rằng muốn cưới thì không được làm nhạc nữa, mà sắp xếp cho làm trong hãng tàu của ông. Đó là lý do mà sau khi lấy vợ, và suốt những năm tháng sau 1975, không ai thấy nhạc sĩ Tâm Anh hiện diện trong làng nhạc.

Sau năm 1975, Tâm Anh nghỉ việc ở hãng tàu vì hãng của Pháp rút về nước. Lúc này người anh rể của bà Tuyết cũng dẹp tiệm ảnh, trở thành cổ đông của Hợp tác xã Trường Sơn, chuyên làm xe đạp. Tâm Anh cũng về hợp tác xã làm, sau giữ vị trí Phó Chủ nhiệm Hợp tác xã Trường Sơn. Khi hợp tác xã giải thế, nhạc sĩ chuyển sang làm xây dựng, trở thành đội trưởng đội thi công và về hưu khi chưa đầy 60 tuổi. Theo lời kể của bà Tuyết trên báo Tiền Phong, lúc này, nhạc sĩ mới nói với vợ: “Bây giờ ba mất rồi, anh cũng tròn bổn phận làm rể, con cái cũng cưới vợ hết rồi, cho anh được sáng tác trở lại”.

Tuy nhiên không lâu sau đó thì nhạc sĩ Tâm Anh qua đời năm 2006 khi dự định còn dở dang.

Chỉ 1 năm trước khi qua đời, nhạc sĩ Tâm Anh xuất hiện vài lần trên báo chí khi ông gởi đơn khiếu nại ca sĩ nhạc trẻ nổi tiếng vì ca sĩ này hát bài Phố Đêm của ông, nhưng lại đề tên tác giả bài hát này là Nguyễn Tuấn Kiệt.

Thời điểm đó nhạc vàng vẫn chưa được cấp phép hát rộng rãi như ngày nay, và ca khúc Phố Đêm của Tâm Anh nằm trong danh sách cấm ở trong nước vì có nhắc đến “lính” trong lời hát:

Người đi khai phá nét kiêu sa
Tuy lính chiến xa nhà mà vẫn luôn yêu đời

hoặc:

Phố đêm chờ người phong sương
Chinh chiến từ lâu rồi
Có niềm riêng hay ước.

Ngoài 2 câu hát này ra thì ca khúc này đơn thuần viết về một câu chuyện tình yêu với lời lẽ rất đẹp và lãng mạn:

Nhớ ngày nao hoa nắng ngủ trên cây
Thương lá vàng úa tàn
Mây bơ vơ bay khắp nẻo vô tình
Cho người yêu ước mơ…

Dù bài hát không được phép hát chính thức ở trong nước, nhưng hầu như tất cả những người yêu nhạc vàng đều biết đến Phố Đêm của nhạc sĩ Tâm Anh, vì đây có thể xem là 1 trong những ca khúc nổi tiếng nhất của dòng nhạc này, với lời ca đã được nhiều thế hệ khán giả thuộc nằm lòng.

Bên dưới đây xin đăng lại nguyên văn đơn khiếu nại của nhạc sĩ Tâm Anh về trường hợp bài hát của ông đã bị người khác sử dụng nhưng đổi thành của một nhạc sĩ khác, được đăng trên báo Thanh Niên năm 2005.

Tôi tên là: Trần Công Tâm, biệt hiệu: Nhạc sĩ Tâm-Anh
Sinh ngày 29/7/1948 tại Sài Gòn

Là tác giả nhạc phẩm Phố Đêm do chính tôi sáng tác và in phát hành vào năm 1968 theo giấy phép số 2591/BTT/NBC/PHNT ngày 19/10/1968 và hợp đồng thâu thanh vào đĩa hát Sóng nhạc số 00570 ngày 21/11/1968 và do ca sĩ Bạch Lan Hương ghi âm vào đĩa.

Từ năm 1968 đến nay, trên 37 năm, bản nhạc Phố Đêm này được rất nhiều ca sĩ và nhiều hãng băng đĩa nhạc trong và ngoài nước ghi âm, nhưng hầu hết đều tôn trọng người sáng tác là ghi rõ tên Tâm Anh ngay sau bản nhạc Phố Đêm.

Hôm nay, tôi được biết album Đàm Vĩnh Hưng – Tình ca 50 do Lạc Hồng audio – video đã sản xuất và vừa phát hành theo GP số 477/QĐ-PH-SVHTT cấp ngày 28.11.2005, người thực hiện ĐVH Production&PIG’S Family, và ở mục 9 có bài Phố Đêm với tên một tác giả khác. Tác phẩm của tôi đã bị sửa nhiều ca từ để ghi âm như: năm tháng cách xa nhà (thay vì tuy lính chiến xa nhà) và vai áo bạc phai màu (thay vì chinh chiến từ lâu rồi)… Đã vậy còn in tờ bướm kèm theo đĩa ghi toàn bộ lời ca cũ, nhưng sai ý của người sáng tác (theo trong dấu ngoặc) như: khi nhở (ghi nhớ), mây đêm (đen), ngàn lời (ngàn người), lạc loài hương (thương) yêu, giá lạnh ướt mềm (thêm).

Vì vậy, tôi buộc lòng làm đơn này kính yêu cầu quý cơ quan chức năng xem xét thu hồi hoặc chỉnh sửa lại album Tình ca 50 do ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng thực hiện, và có hướng xử lý việc vi phạm tác quyền này.

Kính chào và trân trọng cám ơn!
Kính đơn,
Trần Công Tâm
Nhạc sĩ Tâm-Anh

Đông Kha (nhacxua.vn) biên soạn